Malperek bê sansûr e

Malperek bê sansûr e, hay ji xwe hebin!

info@lotikxane.com

YEKEMİN ROMANA DİROKİ A KURDA DERKET

Ji 2’yê Adar’a 2007’a virde romaneka nu tevlî cîhana pirtûka bû. Navê wê, Bazê Med; Ferwertîş’e. Pirtûk li Tirkîyê ji alîyê weşanxana Siyahbeyaz ve hatîye weşandin.Berî kû ez dest bi çîroka Ferwertîş bikim, dixwazim derbarê vê pirtûkê de çend tişta bînim ziman. Pirtûka Ferwertîş bû xwedîyê taybetmendîya yekemîn romana kû di derbarê dîroka Kurda a kevn de hatîye nivîsandin.

Ev pirtûka kû gelek jê li ser lêkolîna hatîye amadekirin, ronahîyê dide ser rewşa civakî, felsefî, olî, aborî û leşkerî ya Medan kû weke pêşîyên Kurda tên nasîn. Mixabin li ser dîroka Kurda a berî zayînê gelek agahî tunene. Agahîyên kû hene jî ji belgeyên cînarên wan hatine derxistin. Gelo Kurda li ser dîroka xwe tiştên nivîsandî li du xwe nehîştine an jî dîroka wan hê derneketîye holê?

Helbet Kurda li dû xwe henek tişt hîştine lê mixabin evana jî bi giştî tiştên wek peyker, eşyayên biçûk yan jî gundên ku bi destan hatine çêkirinê ne. Lê ez dîsa jî naxwazim tevlî nêrîna kû Kurda tiştekî nivîskî li dû xwe nehîştine bibim. Ez di wê bawerîyê de me kû, beşek mezin ji dîroka Kurda hêjî derneketîye ser rûyê avê û ezê heta dawîyê jî di vê bawerîyê de bim. Ji min re gelek bê mantiq tê kû gelekî weka Kurda li dû xwe ti belgeyên nivîskî nehîştibe. Vî gelê di kurahîya dîrokê de şaristanî destpêkirine û formên mîna dewletê çêkirine. Ez di wê bawerîyê de me kû dîroka gelê me, li her çar perçên welatê me di bin erdê û di nav şikeftên asê de veşartiye. Ji ber kû Kurd zêde nebûne serdestê welatê xwe, heta roja me yî îro jî nikaribûne kû wê dîroka xwe yî veşartî ji van cihan derxin. Dijminên wayî kû li ser wan serdestî kirine, her tim bûne asteng li pêşiya derketina van tişta. Di roja me yî îro de jî ji bo bibin asteng çi ji destên wan tê dikin. Ma qê mînaka vê yî herî xuya, ne hêlîna dîrokê Heskîfe kû dixwazin wê di bin avê de bihêlin?

Tiştên kû di derbarê dîroka Kurda de derketine jî bi awayekî zanebûn ji welatê me hatine der û dûrxistin. Ji hestîyên bav û kalên me bigrin heta gelek asarên dîrokî kû bi destan hatîye çêkirin niha li mûzeyên Ewropa’ne. Agahîyen li ser dîroka kevnare ya Kurda ji xwe kêmin, îca dema kû li pêşîya lêkolîna astengî jî tên derxistin, an jî tiştên kevnare yên bav û kalê me ji welat tên derxistin, mirov zane kû nîyeta serdestên Kurda xirabe. Eger tu ser dîroka gelekî bigrî, tu wî gelê dixî atîyê(cînnet). Kesên kû paşeroja xwe nizanin, wê çewa rê bidin pêşeroja xwe gelo? Eger di roja me yî îro de jî Kurd hêjî henek tiştên paşvemayî di nav civaka xwe de dihewînin, sedema vê yî herî mezin qut bûna ji dîroka xwe ye. Gelo wun dikarin gelekî bê paşeroj bifikrin? Yan jî wun hemdemîyê ji gelekî kû paşeroja wê ji holê tê rakirin hêvî dikin? Ev ne mumkune. Gelo îro reşkujîyên(cînayet) namusê çima di nav Kurda de wusa pêşketîye? Ji ber kû paşde mane ev reşkujî çêdibin an jî ji ber bê dîrokîya kû van paşverûtîya derdixe holê çêdibin? Wun dikarin gelekî kû dîroka wê jê tê veşartin bixin her şiklî! Belê, belkî ev hevok pirr bi asanî ji devê min dertên lê rastî eve. Gelekî kû berê jinên xwe wek stêrkan derdixistin ezmanan û rûmeteka pirr mezin didane wan, gelo îro çima keçên xwe dikûjin? Zemanekî, ev welat welatê evînên pirr mezin bû. Eger îro ev welat dibe goristana evîna, ne tenê serdestên me yên kû dîroka me ji me diveşêrin divê ji xwe fedî bikin, herwuha em jî divê ji xwe fedî û şerm bikin. Belkî zêde ne raste kû em vêga rabin û rajin bêr û qazma li pey dîroka xwe yî veşartî li her derê welatê xwe ciha bikolin, lê di çavkanîyên cûrbecûr de li ser dîroka me yî kevnare gelek tişt hene û em dikarin van tişta hîn bibin û wan pêşkeşî gelê xwe bikin. Em van tişta bibînin, rûye xwe bidin gelê xwe û jê re bêjin, “ a ji te re, li dîroka xwe binêre. Tu nikarî evqas krêt(ne xweşik) bibî. Tu berê zaf delal bûyî. A ji te re û xwe ji hemû qrêjîyên îro paqij bike.”

Min wekî ciwanekî Kurd, bi zanebûna tiştên kû dikevin ser milên min, dîroka gelê xwe lêkola û romanek bi navê Bazê Med; Ferwertîş nivîsand. Ez bi vî tiştê xwe ne mezin û ne jî têr dibînim. Eger ez bi vê xebata xwe ji henek kesa re bibim îlham kû dîroka gelê me bi awayekî wêjeyî bînin ser ziman, ezê wê çaxê kêfxwes bibim.

Ev kurtehelbesta kû min wergerand zaravayê Kurmancî, bi texmînî berî zayînê di sedsala 4. an jî 5.’ade hatîye nivîsandin. Di şikefteka rojhelatê Kurdistan’ê de, li ser postê xezalekî nivîsandî hatîye dîtin. Bi alfabeya Pehlewî, lê bi zaraveyekî nêzî Hawramanî hatîye nivîsandin. Çixas xweş hatîye nivîsandin! Çewa bêhna evînê jê tê, hewqas jî bêhna rêzgirtina ji jinê re jê tê. Ev kurtehelbesta kû banga jîyaneka bi hev re dike, ji rastîya me yî îro çixas dûre ne wusa! Em êdî jîyanê pêşkeşî jinên xwe nakin. Tiştê kû di destê wan de ye jî em distînin. Ev dijayetîya bi paşerojê re ye. Lê rexmî her tiştî, ez di wê bawerîyê de me kû wê gelê me rojekî hevdîtineka mezin bi kurahîya dîroka xwe re pêk bîne. Heta wê rojê ji ber paşverûtîyên di nav civaka me de belkî canê me gelekan bişewte, lê piştî vê hevdîtina mezin, emê wê hêzê di xwe de bibînin da kû em ji ber hemû paşverûtîyên xwe poşman bibin. Ez hêvî dikim da kû ew roj zû werin û azadî jî di nav de em hemû pirsgrêkên xwe çareser bikin.

Pirtûka Bazê Med, ronahî dide ser veşartîya dewrek ji dîroka me. Romana min ne pirtûkeka lêkolînê ye. Henek cîh bi fantazî hatine nivîsandin. Lê ji sedî 70’yê pirtûkê, li ser lêkolîna hatîye amadekirin. Dema min vê romanê amade dikir, hêza herî mezin kû dida min, ew axa kû ez li serê bûm. Dibêjin ya, Zerdeşt pêxember li derdora bajarê Ûrmîyê hatîye dinyayê û herwuha Medan ji van axan şaristanîya xwe belav kirine. Min çîroka Ferwertîş’ê leheng li ser vê axê nivîsand. Ez hêvî dikim kû ên vê pirtûkê bixwînin biecbînin û ji dîroka xwe hezbikin.

Ev roman, bahsa jîyana Medan a berî zayîna Îsa, di navbera 520 û 523`yan dike. Zemanê di navbera van her dû dîroka de dibe kû ji we re kurt were, lê eger wun dixwazin, fermo vê pirtûkê bixwînin û bivînin kû Medan ji ber hêvîyên xwe yî azadîyê çixas tiştên mezin xistine nav demeka hewqas kurt de. Pirtûk bi taybet li ser piştî ketina imparatorîya Medan nêzî 30 salî disekine. Împaratorîya Persan hatîye damezrandin, Med avêtine kêlekekî û desthilatdarî bûye hêzek mezin yê dagirkerîyê. Li gel hemî qewîbûna desthilatdarîya Persa, nerazîbûnek mezin li dijî împaratorîyê çêbûye. Roj bi roj, li seranserê axa Îranê serhildanên gelan destpêdikin. Ev roman, di nav van serhildanan de bahsa ya herî mezin û ya herî zû dike. Yanî, serhildana Medan a di bin rêbertîya Ferwertîş’ de. Di pirtûkê de sedemên serhildana Medan tên ser ziman û şervanên Medan çewa dibin artêşeka mezin ya azadîyê bi awayekî ber freh tê pêşberî we.

Ev pirtûk tenê bahsa berxwedana Medan nake, herwuha bahsa şer û komkujîyên împaratorê Persa Darîûs’ê I. jî dike. Ji ber kû di wê demê de ola sereke a di nav Medan de Zerdeştî bû, pirtûk hin agahîyên granbiha û şîroveyên felsefî tîne pêşberî we. Bi taybet wextê kû wun van ciha bixwînin, ez hêvî dikim kû wunê ev paşverûtîyên kû em îro wek civak di nav de ne baştir bivînin.

Yek ji cihên herî balkêş yê romanê, evîna Ferwertîş ya ji bo keçeka bi navê Rihan’e. Ji xwe ne mumkune kû mirov dîroka Kurda bê evîn bigre dest. Evîn, di her çargoşeyê dîroka me de heye. Yê kû Ferwertîş dike şervanê azadîyê jî ji xwe evîneke wusaye. Dema kû wun van beşan bixwînin, wunê bilindahîya evînê careke din ji nêz ve hîsbikin.

Û îxanet! Mixabin bêy wê jî nabe. Dema mirov dîroka Kurda dixwîne, îxanet weke ehrîmenekî kû xwe di bin rûyê melayketa de veşartîye derdikeve hemberî me. Mîna kû derdikeve hemberî Ferwertîş û Medan. Wunê di vê pirtûkê de, du xetên sîyasî û îdeolojîk kû di nava Medan de ne û bi hevre şerdikin bivînin. Wunê bivînin kû xetek ji vana çewa ronahîyê dide rîya azadîyê û a di jî çewa wek dijberayetîyekî li gel dijminên Medan disekine.

Belê, ji bo romana Bazê Med Ferwertîş, ez dikarim bi kurtahî van tişta bînim ser ziman. Ez hêvî dikim kû Kurd vê romanê bixwînin û lê xwedî derkevin. Ne ji ber kû a min e, ji ber kû awêneya(eyneya) beşeka dîroka me ye divê lê xwedî were derketin. Kî dizane, belkî gelek ji me sîmayên xwe di vê awêneyê de bivînin. Sîmayên bi hezar salan kevn lê weke îro taze. Û bla kes aciz ne be. Para herkesî jê re ye........

Xwendevanên kû dixwazin vê romana dîrokî bi dest bixin, dikarin ji ser van linkan bikrin:

Ez dixwazim vê nivîsa xwe bi henek gotinên Ferwertîş kû dema banga serhildanê li şervanên Medan dikir, bi dawî bikim:

“ez hêvîyên welatê Medya li pêş çavên xwe dibînim. Ey şervanên welatê min kû tirsê nanasin! Ez roja Medya di çavên we de dibînim. Vê yekê ji bîr nekin kû, ew roj di nav cesareta we de veşartîye. Îro, wextê derxistina vê cesaretê ye. Bimeşin! Wun di vê meşê de qet ne tenêne. Bi gavên mezin, weka kû cergên xwe biqetînin ber bi azadîyê ve bimeşin. Wunê wê çaxê bibînin kû dîrok jî bi we re dimeşe. Çekên xwe rakin û bi çavên serkeftinê li dijminê xwe binêrin. Lêdin, zarokên xoşewîstê rojê! Li wan kesê kû me li nav dilê çîyayê Bêstûnê kolan, li wan kesê kû me bi sêdara ve dardakirin bixin. Wek brûskeka bi xişm, li ser wan kesên kû Gomada ji nav me birin bikevin. Xweda ji bo her gava we alîkar, gel ji bo her derbeya we bi hesrete.”