Jan 27, 2017
Category: Dermanxane
Evîn û seks derman e
Pispor radigihînin ku evîndarî dermanê gellek nexweşîyane û kesên ku dil digrin ji kesên ne evîndar saxlemtir in. Li gora lêkolîna ku di rojnameya Fransî L’Express de hatiye weşandin, kesên ku dil nagirin û ne evîndar in, yan jî bi gotinek din keç û xortên ku li wan ranabe, zûtir nexweş dikevin û xwe li […]
Şeraba sor, dermanê kerr û lal û kor
Ji demên berê de şeraba sor wek derman dihat bikaranîn. Kesên ku şeraba sor vedixwarin, zû bi zû nexweş nediketin, ji taqat nediketin, hem bedenî hem jî cinsî wek hespên har xurt û li ser xwe diman. Antîoksîdanên ku di nava tirîyê sor de ye hem bazên bedenê, hem jî xebata dil pêşdetir dixe. Li […]
Hejîrên herêma Mêrdînê
ZÎWER İLHAN ‘AYŞÎNÎ : Zer e û ne girs e. Ji siqaqî şêrîntir e û hûrtir e. Nava wê dagirtî ye. Ji hejîrên din şîrîntir e. HECÎ ‘ELÎ : Zerê vekirî ye. Dagirtî ye. HEJÎRA SÊR : Tijî kerik dibin; lê hemû diweşin. HEMEDÊ HORÊ : Hebikî zer e û tahma wê xweş e. Ji […]
Mûskat
MÛSKAT cûreyek ji cûreyên gûzan (gwîz) an e. Bi taybet ji bo derxistina ba û gaza zik û ji bo êşa zik û aşika meriv baş e. Di mûskatê de Magnezyûm zêde ye, sînîr û acizêye kêm dike. Mûskat hormona bi navê Serotîn, ku ev hormon wek hormona bextewarîyê jî tê binavkirin, geştir û bihêztir […]
Cûreyên Vîtaminan – 1
Vîtamîna A Vîtamîn A ya ku di kezeba me de tê depokirin, bedena me ji madeyên xuisardar û nexweşîyan diparêze.Di sîstema xweragirîn û çêbûna proteînan de bi bandor e. Di tevahîya organan de pêşketin, tamîr û mezinbûnê hildigire ser xwe. Ji bo çerm, hestî û por gelek pêdivî ye. Her weha toşbîyê/ bezên tîmûs ku […]
VATINÎYÊN MÎNERAL Û VÎTAMÎNAN – 4
Potasyûm (P) Potasyûm di beden de dibe alîkarê sîqal/dengekirina avê û di hucreyan de alîkarîya derbasbûna xurekan dike. Ev mînerala ku her roj tê vekêrandin/qetandin, her roj dîsa xwe dadigire. Ji bo gêrana oksîjena di mejî, sîstema reh û rîşîyan, saxlem mayîna kezîyan, parastina mêlakê û qebizbûnê de gelek pêwîst e. Heke zêde bê bikaranîn […]
VATINÎYÊN MÎNERAL Û VÎTAMÎNAN 3
GÛDE/ KUKURT (S) Kukurt ji bo arêşeyên rêyên bêhndanûstandinê, mêlakê û alerjîg pir giring e. Ji bo sîqala/ dengeya oxsîjen, fonksîyonên mejî, tenduristîya çerm, por û nenûkan hewceye. Di 100 gramên hinek xidayan de madarê gûdê weha ye: Di sibit/ tere de 730 milîgram, di lobîyên /fasulî yên hişkkirî de 210 mg, di masîyan de […]
VATINÎYÊN MÎNERAL Û VÎTAMÎNAN -2
Fluor (Fl) Tendurustbûna hestîyan pêk tîne. Pêşîya helîyan/mehîyan, şîkestin, kurmîbûn/pûçbûna hestîyan û dranan digire. Heke zêde bê standin, wê bîbe sedemê peydabûna qatarqana çavan, şikestina nenûkan, lewazbûna hestîyan û pûçbûna diranan. Pêtirîn di şorbeyên ava hestîyan û çayê de peyda dibe. Lewre dema ew herdu xurik zêde bên standin, wê bibin sedemê bê wext pûçbûna […]
VATINÎYÊN MÎNERAL Û VÎTAMÎNAN
XWENDEVANÊN HÊJA ! Me di Lotikxanê de di beşê „ Bavê Jîndar“ de li ser faydeyên xebitandin û kêrhatîyên riwakan/nebatan agahîyên berketî radigehandin we. (Û ew ê her bidomin.) Lê niha jî em dixwazin di (DERMANXANA XWERISTÊ ) de li ser cûreyên, vîtamîn, mîneral, proteîn, karbonhidratan û vatinîyên wan, di kîjan xidayan de çiqas […]
PIRASE
ALLIÛM AMPELOPRASUM Pirase ji malbata befrîn (zanbax) an tê hesibandin. Bi gelemperî ji bo zivistanan wek dikakan tê çandin. Pirase wek pîvazan e, navtek û rehên wê di axê de, belgên wê jî li ser axê ne. Bejna wê 60- 80 cm e. Belgên wê keskê tarî û fireh in. Wek pîvazê nêrikek jê derdikeve, […]
GREYFÛRT
LEYMÛNA BEHIŞTÊ/PISTAN BÛK / SITRUS PARADÎSÎ (GRAPEFRUÎT) Greyfûrt riwakek darane ji malbata narincîyan e. Fêqîyek tama wê tahlemiz e. Dara wê 6-15 metro bilind dibe. Belgên wê keskê tarî, biriqok, kevilane, mezinahîya belgan bi qasî 15 cm hêkane û naweşin. Kulîlkên wê wek hûşîyan spî û bi hev re ne. Di nava kulîlkê de […]
HİNGİV Û MÊŞVANÎ
Xwendevanên hêja.. Me berî niha li ser mîneral, vîtamîn, kêrhatî û faydeyên hingiv hûn agehdar kiribûn. Niha jî emê we li ser amûr, cûreyên mêş, hingiv û mêşvanîyê agahdar bikin. Hêvîdarin wê bi dilê we be. Celebên hingivan Hingivê zeyîyan (spî) Maqê (reş, sor : dema ferx zêde bin) Dobe (parzinandî) Şane, […]
HINGIV
HINGIV XIDAYA PERCO ( MÛCÎZE) Qalîteya hingiv li gor cihê ku riwak/nebat lê heşîn dibin tê guhertin. Hingivê ji çîyayan û ji daran tê standin, ji yên deştan xweştir, baştir û qalîtetir e. Di nav hingiv de madarê kîjan polen û kulilkê zêdebe, ew bandora xwe li hingiv dike. Mînak: Higivê hevristan/çam, hingivê pirteqalan, hingivê […]
XURME
QESP PHOENÎX DACTYLÎFERA Qesp riwakek darane ji malbata palman e. Bejna wê 10-30 mitrowan tîrane bilind dibe û dişibe stûnan. Qurmê darê stûr, ber bi gupikan zirav dibe. Li serê darê bermayên belgan yên kevin dorpêçaye û darek belgên xwe naweşîne. Belgên wê wek riman kesk, 150 – 250 cm an dirêj in. Belgên teniştan […]
XOX Û TERAQÎ
PRUNUS PERSÎCA Xox riwakek (nebat) darane ji malbata gulan e. Bejna wê 2-8 mitroyan bilind dibe û temenê wê 30 sal in. Kuliîlkên wê yên peyazî berî pelên wê vedibin. Pelên wê kesk, dirêj û rimane ne. Fêkîyên wê yên biçûk û mezin hene. Yên mezin bi qasê pirteqalekê ne . Fêqîya wê sor, spî […]
TÛZIK
ÇUNG NASTURTÎÛM OFÎCÎNALE Tûzik riwakek (nebat) ji malbata tiviran yê nav av û lêvavî (beravî) yên pir salanî û ji dikakan (zerzewat) tê hesibandin. Li ber û li nav avên zelal hê?în dibe, tama wê hinekî tûj e. Bi reh, rî?î, aj û katkên xwe li derdora xwe belav dibe. Bejna wê li ser navtengên […]
REŞREŞK
?ÎFAYA (dermanê) HEMI DERDAN NÎGELLA SATÎVA Re?re?k hê?înhatek (nebatek ) ji malbata giyaziviran (kulîlka dawetê ) tê hesibandin. Bejna wê bi tîrane li gor cûre 20 – 80 cm bilind dibe û gelek çiq jê diçin. Belgên wê li ber navtengê derdikevin, kesk an jî hinekî zerane bi awayek guherbar derdikevin û di?ibehin yên […]
GÛZA / FISTEQA KAJÛ
CASHEW ANACARDIUM OCCIDENTALE. L. Gûza/fisteqa kajû riwakek darane ya fêqîyan ji malbata kewzan/kizwan/darabenî?t tê hesibandin. Hinek jê re dibêjin “gûz” hinek jî dibêjin “fisteq”e. Fêqîyek di welatên tropîkal de hê?în tê. Dara wê 10-12 m bilind dibe û bi qasî 30 salan temenê wê heye. Dara wê belgên xwe nawe?îne. Hinekî di?ibe dara pirteqalan. Belgên […]
BIRINC / RIZ
ORYZA SATÎVA Rîz hê?înhatek ji malbata dexlan (geniman ) e. Bejna wê li ser qurmên ?ax û rehên çiqdayî 50 – 120 cm an wek borîyek kamî?î bilind dibe. Belgên wê kesk, zivir û dirêj in. Di serê gupika wê de sinbilek û kulîlkek heye. Di wî sinbilî de 2- 5 rî?î (?ax) derdikevin […]
GIJNIJ
CORIANDRUM SATÎVUM Gijnij hê?înhatek ji malbata bexdenozan ên gîyayî û yeksalane ye. Di bingehî de 2 cûreyên xwe hene. Çandinî (kedî) û kûvî (bejî). Hê?înhatek bêhn nexwe? e. Bejna wê 20- 80 cm bilind dibe. Belgên wê keskê vekirî û 3 pirt wek bexdenozan e. Kulîlkên wê di gupikên çîqan de dibi?kivin, 10-20 lib bi […]
GÛZA MISKÊ
SEMEN MYRÎSTÎCAE/ FRANGANS Gûza miskê riwakek ji malbata gûzan e. Li welatên tiropîkal hê?în têt. Bejna wan 10- 20 m bilind dibe û temenê wan xwe digehîne 100 salan. Belgên wê na we?in û tim kesk û rimane ne, kulîlkên wê spî û hûr in. Fêqîya wê di?ibe bihokên biçûk. Ew jî wek gûzan dema […]
BROKOLÎ
GULKELEMA KESK BRASSÎKA OLERACE Brokolî hê?înhatek dikakî ye û ji malbata keleman e. Belgên wê wek yên kelemê mezin in û rengê wan wek xwelîyê ne. Kulîlkên wê spî û çarpel in. Di nava wê çarpelê de kulîlkek din ?e?pel heye. Di nava wê ?e?pelê de jî navikek kesk heye. Di nava wan belgên mezin […]
BÎBERA RE? / FILFIL
PÎPER NÎGRUM Bîbera re? (filfil) hê?înhatek darane û ji malbata bîberên re? e. Bejna wê 5- 10 m bilind dibe. Bi kêmanî 100 cûreyên wan hene û li dar û dîwarên derdora xwe diale. Belgên wê hêkane an jî dilane ne. 8-16 cm dirêj 5- 10 cm fireh in. Alîyê derve keskê tarî yên hindur […]
FISTEQÊN AXÊ
ARACHÎS HYPAGAEA Fisteqên axê hê?înhatek ji malbata baqilan tê hesibandin. Bejna wê 20- 70 cm bilind dibe. Belgên wê kesk in, du lib li hember hev in û wek dilan in. Kulîlkên wê zer in. Di nava wê kulîlkê de bizrek heye, di dema doldanê (bizir) de, xwe ditewîne û bizirê xwe berdide axê. […]
AVOQADO
PERSEA GATÎSSÎMA Avoqado hê?înhatek darane, ji malbata defnan tê hesibandin. Bejna wê heta 15 – 20 m bilind dibe. Belgên wê yên kesk heta 40 cm dirêj dibin û nawe?in. Kulîlkên wê zer in, fêqîya wê wek hirmîyan e û kesk e, lê ku digehe berbi mor û re?bûnê ve diçe. Di nava wê fêqîyê […]
XES
LACTUCA LAÎTUE Xes hê?înhatek (nebatek) ji malbata beybûnan tê hesibandin. Dikakek hem yek salane, hem jî pirsalane ye. Belgên xesê kesk û dirêj in. Kulîlkên wê zer in. Bibizirê xwe zêde dibe. Bizirê wê re? an jî re?esmer in. Dema tê jêkirin ?îrek spî jê tê. Gellek cûreyên wê hene. Lê di bingehê de dibin […]
HILÛRE?K / INCAS
KUJERÊ HUCREYÊN PENCE?ÊHRÊ PRUNÛS DOMESTÎCA SUP SP. Hilûka re? riwakek (nebat) daran e ji malbata gulan tê hesibandin. Bejna wê 4- 10 mitroyan bilind dibe, lewre carnan wek hejan û carnan jî wek daran xuya dike. Belgên wê kesk, bi dûxik û rimane, kulîlkên wê spî û ?e?pelî ne. Ew kulîlk diwe?e û cihê xwe […]
GULBEROJ
GULBEROJ (VERAROJ- GULAWDUN – GULA BERBEROJ) HELÎANTUS ANNUUS L. Gulberoj riwekek gulan e û ji malbata beybûnan tê hesibandin. Bejna wê 1- 3 mitroyan bi tîrane li ser navtengekê bilind dibe. Li serê gupikê gulek mezin bi qasî firaxekê ku firehîya di navbera 10- 40 cm diguhêre çêdibe. Ew gul, roj bi kîjan alî […]
GULBEROJ
GULBEROJ (VERAROJ- GULAWDUN- GULA BERBEROJ) HELÎANTUS ANNUUS L. Gulberoj riwekek gulan e û ji malbata beybûnan tê hesibandin. Bejna wê 1- 3 mitroyan bi tîrane li ser navtengekê bilind dibe. Li serê gupikê gulek mezin bi qasî firaxekê ku firehîya di navbera 10- 40 cm diguhêre çêdibe. Ew gul, roj bi kîjan alî […]
GILGIL / GARIS
GENIMOK / ZEA MAYS Genimok riwakek ji malbata geniman tê hesibandin. Bejna wî li gor welat û cih 1,5 – 3 mîtroyan tîrane bilind dibe. Navtenga wî stûr, biriqok û di?ibe qamî?an û nava wî vala ye. Alîyê derva yê belgên wî keskên biriqok û alîyê hundir mat in. Bejna belgan heta mitroyekê dirêj dibin, […]
CEH
HORDEÛM VULGARE Ceh riwekek (nebatek) ji malbata geniman e. Bejna wî jî wek ya genim, qamî?ek zirav, narîn û nav vala ye. Lê bejna wî hinekî ji genim kintir e û li ser her liba tovê ceh 5-8 qesel (pû?-qamî? ) radibin. Fêkîya wî jî wek ya genim e. Di serê gupika qeselê de simbilan […]
ZEBE?
?ITÛ- ?ÛNTÛ / CITRULLUS LANATUS ?ûntû riwakek (nebatek) ji malbata kulindan e. Herçend wek dikakan bê çandin jî, lê ji fêqîyan tê hesibandin. Belgên wê pirt-pirt in ( parçe ne) rengên wan xwelîyane ne . Rehên wê xwe heta 40 cm berdidin kûratîya axê. Qurmê wan heta 10 mitroyan bi xu?okî li ser axê dirêj […]
QEYSÎ / MI?MI? / ZERDELE
PRUNUS ARMENÎKA Qeysî riwakek (nebat) daran e ji malbata gulan tê hesibandin. Bejna wê 3- 10 mitroyan bilind dibe. Kulîlkên wê berî ku pelên xwe veke dibi?kivin û bi gelemperî spî û peyazî ne. Belgên wê keskê tarî, biriqok, dilane û rexên wan bi gelemperî xet-xet in. Pi?tî kulîlkên wê diwerin (diwe?in) cihê […]
Gêlas / Qeresî
ASPÎRÎNA XWERISTÊ PRUNUS AVÎUM Gêlas riwakek (nebat) darane ji malbata gulan tê hesibandin. Bejna wê bi tîrane heta 15 m an bilind dibe. Qa?ilê dara wê hilû ye (?emitok) û 60- 70 salan dijî . Kulîlkên wê berî belgên wê dibi?kivin. Belgên wê kesk, kulîlkên wê spî û çend heb bi hevre ne. Dema ew […]
KUNCÎ
SESAME ORIENTALE Kuncî riwekek dexlane, ji malbata kuncîyan e. Bejna wê bi tîrane 50 – 150 cm bilind dibe û kêm caran çik jê diçin. Belgên wê 5-10 cm dirêj 3-5 cm fireh, ?iklê wan rimane yan jî hêkane ne û rexên wan rast an jî xetxet in. Kulîlkên wê yên wek kovikan di binê […]
GARIS
GARIS PANÎCÛM MÎLACEÛM Garis hê?înhatek ji malbata dexlan (geniman ) e. Kêm zêde 300 cûre û awayên wê yên bejî û avî hene. Reh û rî?îyên wê xwe berdidin kûratîya axê û li hember zuwahî û bê avîyê zehf qahîm e. Bejna wê bi tîrane li ser gîyayek qamî?î 50-100 cm bilind dibe. Belgên wê […]
SÎR
DERMANÊ ?EKIR Û ZIXT YÊ XWERISTÎ ALIIUM SATIVUM Sîr hê?înhatek (nebatek ) ji malbata pirasan û pismamê pîvazê ye. Bejna wê li gor cih û war 25- 100 cm li ser navtengekê bilind dibe û navtenga wê heya nîvî bi belg e (pel). Belgên wê 15-20 cm dirêj dibin; zirav, rimane ne û kesk in. […]
GULKELEM
BARSSICA OLERACEA Gulkelem hê?înhatek ji malbata keleman e. Ji ber ku wek seriyek ji gul, anjî kulîlkan pêk hatîye û di?ibe kelemek wek kulîlkan, jê re ew navê “ gulkelem “ hatîye danîn. Dikakek du salanî ye. Belgên wê wek yê keleman in. Belgên hundur kesk, lê yên derva rengê xwelîyê ne. Navika wê di […]
MÛZ
BANANA – BANANIER Mûz hê?inhatek giyayi yên mezin ji malbata muzan e û ( hinek dibêjin ji malbata tûyan lê bi dimena palmal an e ) li welatên germ hê?in têt. Bejna wê 3- 25 m yan bilind dibe, qurmê wê wek girêkan di nav axê de ne. Belgên wê di navtenga wê de hê?in […]
ZEYTÛN
Hê?înhata pîroz û dermanê hemû derdan OLEA EUROPAEA ( OLIVER ) Zeytûn nebatek darane ye û ji malbata zeytûnan e. Di hemû kitêbên pîroz de qala pîrozbûna wê tê kirin û li ser wê ayet jî hene. Di tofana Nûh pêxember de jî kevokê wek mizgînîya re?ahîyê çiqê dara zeytûnê anîye. Dara herî ûmirdirêj zeytûn […]
KULIND /KUNDIR /MÎRANE
CUCURBÎTA PEPO Kulind hê?înhatek ji malbata kulindan ê. Gîyayek dikakan e, rehên wê heta 10 mitroyan xu?ekî dirêj dibin û gelek çîqên din jê diçin. Rehên wê hinekî bi pûrt û wek strîyên biçûk û hi?k in. Belgên wê kesk, mezin, pênçkerî û rexên wan bi kertik in. Kulîlkên wê bi gelemperî zer in, lê […]