GÛDE/ KUKURT (S) Kukurt ji bo arêşeyên rêyên bêhndanûstandinê, mêlakê û alerjîg pir giring e. Ji bo sîqala/ dengeya oxsîjen, fonksîyonên mejî, tenduristîya çerm, por û nenûkan hewceye. Di 100 gramên hinek xidayan de madarê gûdê weha ye:  Di sibit/ tere de 730 milîgram, di lobîyên /fasulî yên hişkkirî de 210 mg, di masîyan de […]

Fluor (Fl) Tendurustbûna hestîyan pêk tîne. Pêşîya helîyan/mehîyan, şîkestin, kurmîbûn/pûçbûna hestîyan û dranan  digire. Heke zêde bê standin, wê bîbe sedemê peydabûna qatarqana çavan, şikestina nenûkan, lewazbûna hestîyan û pûçbûna diranan. Pêtirîn di şorbeyên ava hestîyan û çayê de peyda dibe. Lewre dema ew herdu xurik zêde bên standin,  wê bibin sedemê bê wext  pûçbûna […]

 ALLIÛM  AMPELOPRASUM Pirase ji malbata befrîn (zanbax) an tê hesibandin. Bi gelemperî ji bo zivistanan wek dikakan tê çandin. Pirase  wek pîvazan e, navtek û rehên wê di axê de, belgên wê jî li ser axê ne. Bejna wê 60- 80 cm  e. Belgên wê keskê tarî û fireh in. Wek pîvazê nêrikek jê derdikeve, […]

 Xwendevanên hêja.. Me berî niha li ser mîneral, vîtamîn, kêrhatî û faydeyên hingiv hûn agehdar kiribûn. Niha jî emê we li ser amûr, cûreyên mêş, hingiv û mêşvanîyê agahdar bikin. Hêvîdarin wê bi dilê we be. Celebên hingivan Hingivê zeyîyan (spî)               Maqê (reş, sor : dema ferx zêde bin)               Dobe (parzinandî)               Şane, […]

HINGIV XIDAYA PERCO ( MÛCÎZE) Qalîteya hingiv li gor cihê ku riwak/nebat lê heşîn dibin tê guhertin. Hingivê ji çîyayan û ji daran tê standin, ji yên deştan xweştir, baştir û qalîtetir e. Di nav hingiv de madarê kîjan polen û kulilkê zêdebe, ew bandora xwe li hingiv dike. Mînak: Higivê hevristan/çam, hingivê pirteqalan, hingivê […]

QESP  PHOENÎX  DACTYLÎFERA Qesp riwakek darane ji malbata palman e. Bejna wê 10-30 mitrowan tîrane bilind dibe û dişibe stûnan. Qurmê darê stûr,  ber bi gupikan zirav dibe. Li serê darê bermayên belgan yên kevin dorpêçaye û darek belgên xwe naweşîne. Belgên wê wek riman kesk,  150 – 250 cm an dirêj in. Belgên teniştan […]

 PRUNUS   PERSÎCA Xox riwakek (nebat) darane ji malbata gulan e. Bejna wê 2-8 mitroyan bilind dibe û temenê wê 30 sal in. Kuliîlkên wê yên peyazî berî pelên wê vedibin. Pelên wê kesk, dirêj û rimane ne. Fêkîyên wê yên biçûk û mezin hene. Yên mezin bi qasê pirteqalekê ne . Fêqîya wê sor, spî […]

 ÇUNG  NASTURTÎÛM OFÎCÎNALE Tûzik riwakek (nebat) ji malbata tiviran yê nav av û lêvavî (beravî) yên pir salanî û ji dikakan (zerzewat) tê hesibandin. Li ber û li nav avên zelal hê?în dibe, tama wê hinekî tûj e. Bi reh, rî?î, aj û katkên xwe li derdora xwe belav dibe. Bejna wê li ser navtengên […]

    ?ÎFAYA (dermanê) HEMI DERDAN   NÎGELLA  SATÎVA Re?re?k hê?înhatek (nebatek ) ji malbata  giyaziviran (kulîlka dawetê ) tê hesibandin. Bejna wê bi tîrane li gor cûre 20 – 80 cm bilind dibe û gelek çiq jê diçin. Belgên wê li ber navtengê derdikevin, kesk an jî hinekî zerane bi awayek guherbar derdikevin û di?ibehin yên […]

  CASHEW ANACARDIUM  OCCIDENTALE. L. Gûza/fisteqa kajû riwakek darane ya fêqîyan ji malbata kewzan/kizwan/darabenî?t tê hesibandin. Hinek jê re dibêjin “gûz” hinek jî dibêjin “fisteq”e. Fêqîyek di welatên tropîkal de hê?în tê. Dara wê 10-12 m bilind dibe û bi qasî 30 salan temenê wê heye. Dara wê belgên xwe nawe?îne. Hinekî di?ibe dara pirteqalan. Belgên […]

                              ORYZA  SATÎVA Rîz hê?înhatek  ji malbata dexlan (geniman ) e. Bejna wê li ser qurmên ?ax û rehên çiqdayî  50 – 120 cm an wek borîyek kamî?î bilind dibe. Belgên wê kesk, zivir û dirêj in. Di serê gupika wê de sinbilek û kulîlkek heye. Di wî sinbilî de 2- 5 rî?î (?ax) derdikevin […]

CORIANDRUM   SATÎVUM  Gijnij hê?înhatek ji malbata bexdenozan ên gîyayî û yeksalane ye. Di bingehî de 2 cûreyên xwe hene. Çandinî (kedî) û kûvî (bejî). Hê?înhatek bêhn nexwe? e. Bejna wê 20- 80 cm bilind dibe. Belgên wê keskê vekirî û 3 pirt wek bexdenozan e. Kulîlkên wê di gupikên çîqan de dibi?kivin, 10-20 lib bi […]

 SEMEN MYRÎSTÎCAE/ FRANGANS Gûza miskê riwakek ji malbata gûzan e. Li welatên tiropîkal hê?în têt. Bejna wan 10- 20 m bilind dibe û temenê wan xwe digehîne 100 salan. Belgên wê na we?in û tim kesk û rimane ne, kulîlkên wê spî û hûr in. Fêqîya wê di?ibe bihokên biçûk. Ew jî wek gûzan dema […]

 GULKELEMA  KESK   BRASSÎKA OLERACE Brokolî hê?înhatek dikakî ye û ji malbata keleman e. Belgên wê wek yên kelemê mezin in û rengê wan wek xwelîyê ne. Kulîlkên wê spî û çarpel in. Di nava wê çarpelê de kulîlkek din ?e?pel heye. Di nava wê ?e?pelê de jî navikek kesk heye. Di nava wan belgên mezin […]

PÎPER NÎGRUM Bîbera re? (filfil) hê?înhatek darane û ji malbata bîberên re? e. Bejna wê 5- 10 m bilind dibe. Bi kêmanî 100 cûreyên wan hene û li dar û dîwarên derdora xwe diale. Belgên wê hêkane an jî dilane ne. 8-16 cm dirêj 5- 10 cm fireh in. Alîyê derve keskê tarî yên hindur […]

  ARACHÎS  HYPAGAEA Fisteqên axê hê?înhatek ji malbata baqilan tê hesibandin. Bejna wê 20- 70 cm bilind dibe. Belgên wê kesk in, du lib li hember hev in û wek dilan in. Kulîlkên wê zer in. Di nava wê kulîlkê de bizrek heye, di dema doldanê  (bizir) de, xwe ditewîne û bizirê xwe berdide axê. […]

 PERSEA  GATÎSSÎMA Avoqado hê?înhatek darane, ji malbata defnan tê hesibandin. Bejna wê heta 15 – 20 m bilind dibe. Belgên wê yên kesk heta 40 cm dirêj dibin û nawe?in. Kulîlkên wê zer in, fêqîya wê wek hirmîyan e û kesk e, lê ku digehe berbi mor û re?bûnê ve diçe. Di nava wê fêqîyê […]

  LACTUCA  LAÎTUE Xes hê?înhatek (nebatek) ji malbata  beybûnan tê hesibandin. Dikakek hem yek salane, hem jî pirsalane ye. Belgên xesê kesk û dirêj in. Kulîlkên wê zer in. Bibizirê xwe zêde dibe. Bizirê wê re? an jî re?esmer in. Dema tê jêkirin ?îrek spî jê tê. Gellek cûreyên wê hene. Lê di bingehê de dibin […]

KUJERÊ HUCREYÊN PENCE?ÊHRÊ  PRUNÛS DOMESTÎCA  SUP SP. Hilûka re? riwakek (nebat) daran e ji malbata gulan tê hesibandin. Bejna wê 4- 10 mitroyan bilind dibe, lewre carnan wek hejan û carnan jî wek daran xuya dike. Belgên wê kesk, bi dûxik û rimane, kulîlkên wê spî û ?e?pelî ne. Ew kulîlk diwe?e û cihê xwe […]

  GULBEROJ  (VERAROJ- GULAWDUN – GULA BERBEROJ)  HELÎANTUS  ANNUUS   L. Gulberoj  riwekek gulan e û ji malbata beybûnan tê hesibandin. Bejna wê 1- 3 mitroyan bi tîrane li ser navtengekê bilind dibe. Li serê gupikê gulek mezin bi qasî firaxekê ku firehîya di navbera 10- 40 cm diguhêre çêdibe. Ew gul, roj bi kîjan alî […]

 GENIMOK / ZEA MAYS   Genimok riwakek ji malbata geniman tê hesibandin.  Bejna wî li gor welat û cih 1,5 – 3 mîtroyan tîrane bilind dibe. Navtenga wî stûr, biriqok û di?ibe qamî?an û nava wî vala ye.  Alîyê derva yê belgên wî keskên biriqok  û alîyê hundir mat in. Bejna belgan  heta mitroyekê dirêj dibin, […]

HORDEÛM  VULGARE Ceh riwekek (nebatek) ji malbata geniman e. Bejna wî jî wek ya genim,  qamî?ek zirav, narîn û nav vala ye. Lê bejna wî hinekî ji genim kintir e û li ser her liba tovê ceh 5-8 qesel (pû?-qamî? ) radibin. Fêkîya wî jî wek ya genim e. Di serê gupika qeselê de simbilan […]

?ITÛ- ?ÛNTÛ /  CITRULLUS  LANATUS   ?ûntû riwakek (nebatek) ji malbata kulindan e. Herçend wek dikakan bê çandin jî, lê ji fêqîyan tê hesibandin. Belgên wê pirt-pirt in ( parçe ne) rengên wan xwelîyane ne . Rehên wê xwe heta 40 cm berdidin kûratîya axê. Qurmê wan heta 10 mitroyan bi xu?okî li ser axê dirêj […]

                                                                           PRUNUS  ARMENÎKA Qeysî riwakek (nebat) daran e ji malbata gulan tê hesibandin. Bejna wê 3- 10 mitroyan bilind dibe. Kulîlkên wê berî ku pelên xwe veke dibi?kivin û bi gelemperî spî û peyazî ne. Belgên wê keskê tarî, biriqok, dilane û rexên wan bi gelemperî xet-xet in. Pi?tî kulîlkên wê diwerin (diwe?in) cihê […]

ASPÎRÎNA XWERISTÊ PRUNUS  AVÎUM Gêlas riwakek (nebat) darane ji malbata gulan tê hesibandin. Bejna wê bi tîrane heta 15 m an bilind dibe. Qa?ilê dara wê hilû ye (?emitok)  û 60- 70 salan dijî . Kulîlkên wê berî belgên wê dibi?kivin. Belgên wê kesk, kulîlkên wê spî û çend heb bi hevre ne. Dema ew […]

SESAME ORIENTALE Kuncî riwekek dexlane, ji malbata kuncîyan e. Bejna wê bi tîrane 50 – 150 cm bilind dibe û kêm caran çik jê diçin. Belgên wê 5-10 cm dirêj  3-5 cm fireh, ?iklê wan rimane yan jî hêkane ne û rexên wan rast an jî xetxet in. Kulîlkên wê yên wek kovikan di binê […]

GARIS PANÎCÛM  MÎLACEÛM Garis hê?înhatek ji malbata dexlan (geniman ) e. Kêm zêde 300 cûre û awayên wê yên bejî û avî hene. Reh û rî?îyên wê xwe berdidin kûratîya axê  û li hember zuwahî û bê avîyê zehf qahîm e. Bejna wê bi tîrane li ser gîyayek qamî?î  50-100 cm bilind dibe. Belgên wê […]